Vàng da là bệnh gì?
Vàng da (vàng da mặt, vàng da tay, vàng da toàn thân, vàng mắt) là do tăng sắc tố Bilirubin toàn phần trong máu.
Nguồn gốc bilirubin về mặt sinh lý là do được tạo ra từ các hồng cầu già bị vỡ trong máu để được thay thế bởi những hồng cầu mới. Bilirubin đi qua gan và cuối cùng ra khỏi cơ thể, chủ yếu trong phân, một lượng nhỏ trong nước tiểu.
Ở trẻ sơ sinh, hiện tượng vàng da (vàng da sinh lý) thường tự thuyên giảm và biến mất sau vài ngày, do tế bào hồng cầu giai đoạn thai nhi được thay thế sau khi trẻ chào đời và gan còn chưa trưởng thành nên thỉnh thoảng bilirubin hình thành nhanh hơn tốc độ xử lý của gan, từ đó dẫn đến tình trạng dư thừa bilirubin. Nhưng tình trạng vàng da ở người lớn không đơn thuần dư thừa bilirubin mà là vàng da bệnh lý.
Vàng da dấu hiệu tiền báo nhiều bệnh lý nguy hiểm
TTND Lê Văn Điềm
Những nguyên nhân vàng da không nên chủ quan
Vàng da do gan
Viêm gan cấp do virus, vi khuẩn, rượu, thuốc hoặc bệnh tự miễn khiến tế bào gan bị hủy hoại.
Xơ gan: là tình trạng các mô sẹo thay thế mô gan lành, diễn ra trong một thời gian dài, ảnh hưởng đến chức năng gan một cách từ từ nên thường khó nhận biết. Nguyên nhân chủ yếu gây xơ gan là viêm gan B, C mạn tính; tổn thương gan do rượu hoặc viêm gan tự miễn.
Ung thư di căn vào gan.
Mắc hội chứng rối loạn di truyền hiếm gặp xuất hiện sau sinh như hội chứng Crigler-Najjar, hội chứng Dubin-Johnson và Rotor.
Bệnh lý về gan có thể gây vàng da ở người trưởng thành
Khi hồng cầu bị tăng tốc độ phá hủy do bệnh lý (hồng cầu hình liềm, sốt rét, tụ máu ở mô, hội chứng tăng urê máu tán huyết…) khiến bilirubin được sản xuất và lưu hành quá mức bình thường trong máu. Các tế bào gan không kịp chuyển hóa lượng lớn bilirubin này, gây nên tình trạng tồn đọng bilirubin trong máu gây vàng da.
Dịch mật từ các ống dẫn mật nhỏ trong gan đổ về ống mật chủ. Trong trường hợp ống mật chủ bị hẹp hoặc nghẽn, mật chứa bilirubin trào vào máu và gây vàng da. Tình trạng này còn được gọi là vàng da tắc mật hay vàng da sau gan.
Vàng da do thuốc
Tác dụng phụ của một số loại thuốc điều trị bệnh có thể gây trở ngại trong quá trình chuyển hóa trong tế bào gan và đường mật của quá trình tạo, bài tiết mật qua đường ruột cũng có thể gây nên triệu chứng vàng da do các thành phần của mật có bilirubin bị ứ lại trong cơ thể.
Những nguyên nhân gây vàng da trên, chính là lời giải đáp rõ nhất cho thắc mắc bệnh vàng da có nguy hiểm không?
Xuất hiện triệu chứng vàng da nên đi khám ngay
Vàng da tuy không phải là bệnh nhưng lại là “biển báo” tình trạng sức khỏe đang gặp vấn đề không nhỏ. Vì vậy, khi cơ thể xuất hiện các triệu chứng vàng da như: vết thâm tím; u mạch máu hình sao; da vàng; lòng bàn tay, bàn chân ngả vàng; mắt vàng nước tiểu vàng; niêm mạc lưỡi vàng; một số trường hợp vàng da kèm theo đau âm ỉ vùng bụng… cần đến ngay cơ sở y tế chuyên khoa thăm khám lâm sàng, thực hiện xét nghiệm máu và làm các kiểm tra cần thiết khác theo chỉ định của chuyên gia, để có thể chẩn đoán bệnh chính xác, từ đó có chỉ định điều trị đúng, kịp thời.
Cần thăm khám, xét nghiệm máu sớm khi thấy vàng da xuất hiện
Cách chữa bệnh vàng da
Với bệnh vàng da ở người lớn việc điều trị thường dựa vào nguyên nhân gây bệnh, tùy từng nguyên nhân sẽ có các chỉ định điều trị khác nhau, có thể điều trị nội khoa hoặc ngoại khoa. Khi được điều trị đúng, kịp thời, bệnh và triệu chứng vàng da sẽ thuyên giảm theo.
Đối với trẻ nhỏ, thông thường trẻ sẽ không cần điều trị và bệnh có thể tự hết sau 2 đến 3 tuần. Trong trường hợp các triệu chứng chuyển nặng, không tự khỏi có thể điều trị theo phương pháp quang trị liệu, phương pháp Immunoglobulin truyền tĩnh mạch, hoặc phương pháp truyền trả máu khi hai phương pháp điều trị trước không hiệu quả.
Thực phẩm tốt cho người bị vàng da
Khi bị vàng da do bệnh lý, điều này có nghĩa tình trạng sức khỏe của bạn không ổn, bên cạnh việc điều trị theo chỉ định của bác sĩ chuyên khoa nên kết hợp thêm chế độ ăn uống phù hợp.
Người bệnh nên chọn những thực phẩm dễ tiêu hóa, hạn chế dầu mỡ, nội tạng động vật trong khẩu phần ăn.
Nước ép củ cải, nước ép cà chua, nước mía, nước chanh, dứa, quýt, lá húng quế… là những loại thực phẩm rất tốt cho người vàng da.
Theo nghiên cứu được công bố trên chuyên san European Journal of Cancer Care những thực phẩm có chất xơ hòa tan như: cải xoăn và bông cải xanh, quả dâu tây, mâm xôi, hạnh nhân, gạo lứt và bột yến mạch có tác dụng kiểm soát các triệu chứng của vàng da.
Cải xoăn, bông cải xanh tốt cho người vàng da
Phòng ngừa vàng da như thế nào hiệu quả?
Vàng da do rất nhiều nguyên nhân gây nên nhưng chủ yếu do các bệnh lý về gan, mật gây ra. Vì vậy, cách phòng ngừa vàng da hiệu quả, chính là chủ động chăm sóc gan, bảo vệ và nâng cao sức khỏe từ hôm nay.
Mỗi chúng ta, cần xây dựng một lối sống lành mạnh, ăn uống hợp vệ sinh, duy trì cân nặng hợp lý, có chế độ làm việc và nghỉ ngơi hợp lý, ngủ đủ giấc, duy trì tập luyện thể thao ít nhất 30 phút/ngày (5 lần/tuần). Chủ động tiêm phòng vaccine viêm gan. Kiểm tra sức khỏe định kỳ 6 tháng 1 lần.
Bổ sung đầy đủ các dưỡng chất cho cơ thể, mỗi bữa ăn cần đủ 4 nhóm thực phẩm: bột đường chủ yếu từ các loại ngũ cốc (300gr); đạm: thịt, cá, trứng, sữa – (150gr), chất béo: mỡ động vật, dầu thực vật (tối đa 30gr tương đương 5 thìa cafe); vitamin và khoáng chất: các loại rau, củ, quả tươi (ít nhất 400 – 600gr).
Đồng thời, hạn chế thức ăn chế biến sẵn, chiên rán qua nhiều dầu mỡ, thức ăn nhiều muối (nhu cầu khuyến nghị là 5 gam muối/ngày). Nên ăn nhiều chất xơ hòa tan, chất béo có lợi, thực phẩm giàu Omega-3, cụ thể: dầu oliu, cá hồi, yến mạch, hạnh nhân, đậu lăng và các loại rau màu xanh đậm. Nên hạn chế bia rượu (chỉ uống ở mức khuyến cáo, chỉ sử dụng ¾ chai bia 330ml, một ly rượu vang 100ml). Nếu uống nhiều hơn, gan sẽ làm việc quá tải để đào thải chất độc vì vậy đây là khởi nguồn của bệnh vàng da, và những bệnh lý nguy hiểm khác.
Hạn chế bia rượu, thức ăn nhanh để bảo vệ sức khỏe, phòng ngừa vàng da
Chủ động bổ sung tinh chất thiên nhiên giúp phòng ngừa và giải độc cho gan, được xem là phương pháp khoa học phòng ngừa bệnh lý về gan gây vàng da hữu hiệu. Bằng các nghiên cứu chuyên sâu, các nhà khoa học Mỹ đã phát hiện và chiết xuất thành công hai tinh chất thiên nhiên là S. Marianum và Wasabia có thể hỗ trợ cải thiện các bệnh về gan, giúp tăng khả năng chống độc, bảo vệ gan trước các tác nhân gây hại (thực phẩm nhiễm độc, rượu bia, thuốc, virus, vi khuẩn…).
Với nghiên cứu dưới góc độ sinh học phân tử cho thấy, S. Marianum kết hợp cùng Wasabia Japonica giúp kiểm soát hoạt động tế bào Kupffer (đại thực bào thường trú ở gan – tác nhân chính tham gia vào hầu hết các cơ chế sinh bệnh ở gan), làm hạn chế hình thành các chất gây viêm như Leukotriene, Interleukin, TNF-α, TGF-β… Từ đó, giúp cải thiện tình trạng tổn thương tế bào gan, tăng cường giải độc gan, hạ men gan, giảm viêm gan, gan nhiễm mỡ và phòng ngừa xơ hóa hiệu quả.