kiến thức về bệnh
PHÁC ĐỒ ĐIỀU TRỊ BÉO PHÌ Ở TRẺ EM
I. ĐỊNH NGHĨA
Béo phì là tình trạng tích tụ mỡ bất thường và quá mức tại mô mỡ và các tổ chức khác gây hậu quả xấu cho sức khỏe. Nguyên nhân có thể là thứ phát (nội sinh) hoặc nguyên phát (ngoại sinh). Trong phạm vi phác đồ điều trị chỉ đề cập tới điều trị béo phì nguyên phát.
II. CHẨN ĐOÁN
1. Công việc chẩn đoán
a. Hỏi bệnh sử: tốt nhất nên lập nhật ký theo dõi trong 1 tuần
* Ăn uống: giờ ăn, món ăn, số lượng, cảm giác khi ăn, hoạt động khi ăn.
* Thể dục: môn tập, thời gian, cảm giác lúc tập và sau tập.
* Hoạt động khác: giải trí, đọc sách, xem TV…
* Môi trường xung quanh trẻ (nhà trường, gia đình,.).
b. Khám: (xem bảng 2, 3, 4)
* Chỉ số nhân trắc: cân nặng, chiều cao, nếp gấp cơ tam đầu (chưa có thước).
* Các dấu hiệu của biến chứng.
* Các dấu hiệu của nguyên nhân thứ phát.
c. Đề nghị xét nghiệm
* Thường qui: Lipid máu, Cholesterol, HDL, LDL, VLDL, đường huyết.
2. Chẩn đoán a. Chẩn đoán xác định
Hiện chưa có tiêu chuẩn lâm sàng nào chẩn đoán xác định 100% béo phì ở trẻ em. Hai tiêu chuẩn được đề nghị sau đây được đại đa số chuyên gia đồng ý do tính sẵn có, dễ thực hiện trên lâm sàng và có ý nghĩa tiên lượng bệnh.
* Chỉ số khối cơ thể (Body Mass Index: BMI): tính theo công thức sau:
BMI = [CN (kg)]/[CC x CC (m)]
c. Chẩn đoán biến chứng: xem bảng 1, 4
Vì béo phì là yếu tố nguy cơ của rối loạn chuyển hóa lipid, cần phải tầm soát tăng cholesterol máu ở tất cả trẻ lớn hơn 2 tuổi (khuyến cáo từ chương trình giáo dục cholesterol quốc gia, Hoa Kỳ).
d. Chẩn đoán nguyên nhân
Chỉ một số ít (<10%) béo phì trẻ em có nguyên nhân nội tiết hoặc khiếm khuyết di truyền (béo phì thứ phát, béo phì nội sinh), còn lại hơn 90% là béo phì nguyên phát. Nguyên nhân béo phì thứ phát thường hoặc được nghi ngờ hoặc loại trừ chỉ dựa trên thăm khám lâm sàng và hỏi bệnh sử tỉ mỉ. (Bảng 2, 3, 4).
Ngoại trừ hội chứng tăng insulin nguyên phát, các nguyên nhân béo phì thứ phát đều làm trẻ chậm tăng trưởng, thường là chiều cao theo tuổi < 5 th percentile. Trong khi đó các trẻ béo phì nguyên phát thường có chiều cao lớn hơn chuẩn. Nói cách khác
III. ĐIỀU TRỊ
1. Mục tiêu: a. Hành vi: 3 loại mục tiêu.
mục tiêu nguyên phát của điều trị béo phì không biến chứng ở trẻ em không phải là đạt được cân nặng lý tưởng mà là đạt được thói quen ăn uống và sinh hoạt khỏe mạnh. Chương trình điều trị cần phải chú ý nhiều đến các kỹ năng cần thiết để thay đổi hành vi và duy trì các thay đổi này.
c. Cân nặng
b. Y học: đối với trẻ béo phì có biến chứng, việc cải thiện hoặc điều trị khỏi các biến chứng là mục tiêu quan trọng.
* Các trường hợp còn lại mục tiêu cân nặng là duy trì cân nặng hiện tại của trẻ, chờ BMI giảm khi trẻ cao lên.
a. Nguyên tắc
2. Chương trình điều trị
* Giảm lượng mỡ dư thừa bằng phối hợp thích hợp giữa tăng năng lượng tiêu hao và giảm cung cấp năng lượng đồng thời phải bảo đảm sự tăng trưởng của trẻ.
b. Chương trình điều trị:
* Đảm bảo tính lâu dài, dễ dung nạp, không làm trẻ cảm thấy bị cách biệt
Bảng 5. Các thành phần của một chương trình điều trị béo phì
Bảng 1. Các biến chứng của béo phì được ghi nhận ở trẻ em
Bảng 2. Các đặc trưng của béo phì nguyên phát và thứ phát (nội sinh)
Bảng 3. Nguyên nhân béo phì nội sinh
* Bệnh lý túi mật. Điều này xảy ra khi trẻ vị thành niên giảm cân nhanh.
* Thiếu các chất dinh dưỡng do chế độ ăn năng lượng quá thấp.
4. Duy trì
* Chương trình sụt cân có thể làm tổn thương xúc cảm, tâm thần. Các rối loạn hành vi ăn uống (chán ăn tâm thần, cuồng ăn,.) có thể xảy ra. Sự bận tâm, lo lắng của cha mẹ hoặc của bản thân trẻ về cân nặng có thể làm giảm tính tự tin của trẻ. Nếu cân nặng, tiết chế và hoạt động thực thể trở thành mối xung khắc, quan hệ của trẻ với gia đình có thể xấu đi. Lúc này cần phải hội chẩn với chuyên viên tâm lý và ngừng chương trình điều trị cho đến khi có thể tiếp tục điều trị mà không gây ra các tác dụng có hại cho tâm sinh lý của trẻ.
Béo phì là một bệnh mạn tính cần sự quan tâm suốt đời về hành vi ăn uống và lối sống khỏe mạnh. Sau khi đạt được mục tiêu ban đầu, cả gia đình lẫn trẻ cần phải tích cực duy trì những thói quen tốt đã đạt được. Việc tái khám thích hợp sẽ giúp đạt được điều này, đồng thời theo dõi được các biến chứng thứ phát có thể xảy ra.