Để hiểu bệnh hen phế quản là gì, trước hết cần hình dung tổng quát về hoạt động của đường hô hấp nói chung. Đường dẫn khí có dạng ống, nhiệm vụ là đưa không khí ra vào phổi. Đối với bệnh nhân hen suyễn, đường hô hấp này sẽ bị viêm. Hiện tượng viêm đường hô hấp khiến nó trở nên sưng và phù nề, lòng ống bị thu hẹp, và nhạy cảm hơn từ đó dễ bị kích ứng với các tác nhân bên ngoài hơn.
Chuỗi phản ứng này chính là cơ chế làm phát sinh các triệu chứng của hen phế quản, kết hợp với một số tác nhân gây dị ứng bên ngoài môi trường sẽ dẫn đến khởi phát cơn hen phế quản.
Bệnh hen phế quản có nguy hiểm không?
Theo khuyến cáo của các chuyên gia, hen phế quản là bệnh rất nguy hiểm nhưng còn nhiều bệnh nhân vẫn chưa có sự quan tâm đầy đủ đối với căn bệnh này. Đa số bệnh nhân đều quan niệm rằng đây là bệnh mãn tính không cần chữa trị, không nguy hiểm đến tính mạng, có thể sống cả đời với bệnh hoặc cùng lắm cần sử dụng thuốc cắt cơn mỗi khi cơn hen phế quản xuất hiện. Tuy nhiên nếu hen không được điều trị tích cực, cơn hen sẽ có thể kịch phát nghiêm trọng hơn dẫn đến suy hô hấp, tràn khí màng phổi và cướp đi mạng sống của bệnh nhân bất cứ lúc nào.
Về diễn biến dài lâu, hen phế quản có thể làm phế nang giãn ra, khí phế thủng, gây tâm phế mãn, tức là ảnh hưởng đến cả hệ hô hấp lẫn chức năng hoạt động của tim.
Nguyên nhân hen phế quản
Có cha mẹ đã mắc bệnh hen phế quản
Khi còn nhỏ đã mắc một số bệnh nhiễm trùng về đường hô hấp
Hít phải các chất dị ứng trong không khí hoặc tiếp xúc với những bệnh truyền nhiễm ký sinh trùng khi còn nhỏ.
Nếu gia đình bạn có bệnh hen phế quản hoặc dị ứng, thì việc thường xuyên tiếp xúc với các chất kích thích như khói thuốc lá có thể làm cho đường hô hấp của bạn trở nên nhạy cảm hơn và dễ bị kích ứng hơn.
Tiếp xúc với một số chất có thể làm kích hoạt cơn hen phế quản như: khói bụi, lông động vật, phấn hoa, hóa chất tẩy rửa, hóa chất làm tóc.
Sử dụng bừa bãi các loại thuốc như: thuốc kháng viêm không có steroid, thuốc chẹn beta.
Sử dụng các thức ăn, độ uống có chứa chất sunfit
Mắc các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp nhưng không chữa dứt điểm
Hoạt động thể chất gắng sức hoặc vào ngày trời lạnh cũng có thể là một yếu tố đóng góp vào những nguyên nhân bệnh hen phế quản.
Triệu chứng của bệnh hen phế quản
Các triệu chứng bệnh hen phế quản thường tương tự nên rất hay bị nhầm lẫn với một số bệnh hô hấp thông thường đặc biệt là đối với hen phế quản dạng nhẹ và ở thể ho đơn thuần. Do đó, mỗi người cần nắm rõ kiến thức về các triệu chứng, dấu hiệu bệnh hen phế quản sau đây để có thể chủ động phát hiện bệnh sớm.
– Thở khò khè: người khác sẽ nghe thấy tiếng tít khi thở
– Nặng ngực: như bị vật gì đó đè nặng lên ngực khiến bệnh nhân có cảm giác không thể đưa không khí ra khỏi phổi.
– Khó thở: bệnh nhân thấy nghẹt thở, cụt hơi.
Nếu gặp những dấu hiệu hen phế quản này hãy đến bệnh viện để tiến hành các xét nghiệm cần thiết giúp xác định chính xác nguyên nhân gây bệnh. Để chẩn đoán bệnh đã đi đến giai đoạn nào, bác sĩ sẽ dựa vào mức độ và tần suất xuất hiện của cơn hen:
Dạng nhẹ, không liên tục: thời gian cơn hen thường dưới 1 giờ, xuất hiện dưới 2 lần/tuần, các triệu chứng về đêm dưới 2 lần/tháng và giữa các cơn hen bệnh nhân không có biểu hiện hen phế quản nào.
Dạng nhẹ, liên tục: tần suất cơn hen dày đặc ngày càng dày đặc hơn 2 lần/tuần, các triệu chứng về đềm hơn 2 lần/tháng.
Dạng trung bình, liên tục: cường đọ cơn hen nặng dần, kéo dài mỗi ngày.
Dạng nặng, liên tục: cơn hen đến liên tục, triệu chứng về đêm thường xuyên hơn làm cản trở sinh hoạt hàng ngày.
Các biểu hiện của bệnh hen phế quản trong mỗi dạng này gần như đều giống nay như ho, có đờm, khó thở, nặng tức ngực, khò khè… tuy nhiên sẽ khác nhau về mức độ và cường độ.
Như đã nói, hen phế quản là bệnh lý mãn tính rất phức tạp, chủ yếu là dựa vào các nguyên nhân và biểu hiện của hen phế quản người ta có thể chia căn bệnh này thành 5 thể phổ biến nhất, bao gồm:
Trong đó, các chuyên gia thường tập trung rất nhiều vào những dạng hen phế quản khó phân biệt, vì những dạng này tương đối phổ biến nhưng lại khó nhận ra nên bệnh nhân thường lơ là, dẫn đến phát hiện bệnh muộn, làm điều trị gặp nhiều khó khăn. Những dạng bệnh này có các triệu chứng và biểu hiện tương tự như các bệnh về hô hấp thông thường như cảm lạnh, cảm cúm… nên bệnh nhân cần chú ý phân biệt rõ ràng.
Ho được xem là biểu hiện của rất nhiều bệnh hô hấp nói chung và là một triệu chứng hen phế quản gần như xuất hiện sớm nhất. Tuy nhiên có nhiều bệnh nhân, chỉ có dấu hiệu duy nhất là ho. Vì chỉ có ho kéo dài nên bệnh nhân thường dễ bỏ qua, coi đó lá dấu hiệu của các bệnh thông thường như cảm lạnh, cảm cúm. Dó đó, nếu chứng ho khan hoặc ho đờm kéo dài lâu ngày, bệnh nhân cần đi khám để phát hiện sự thay đổi chức năng hô hấp và hiện tượng co thắt phế quản.
Vận động chính là một nguyên nhân gây hen phế quản gặp ở một số trường hợp. Đặc biệt ở đổi tượng bệnh nhân là trẻ em, thông thường, vận động được phát hiện là nguyên nhân duy nhất kích hoạt cơn hen phế quản xuất hiện. Quan sát bệnh nhân chạy bộ trong 8 – 10 phút là có thể chẩn đoán được có phải mắc hen phế quản hay không.
Ở độ tuổi này, trẻ rất dễ mắc các chứng bệnh có triệu chứng tương tự hen phế quản như khó thở, ho và khò khè… Tuy nhiên, chẩn đoán bệnh hen suyễn cần dựa vào các phán đoán lâm sàng và sự quan sát định kỳ khi trẻ lớn lên.
Thể hen phế quản do nghề nghiệp, bệnh nhân thường xuất hiện các triệu chứng hen phế quản ở nơi làm việc, trước đó thì không có. Điều này gây nhiều khó khăn cho việc chẩn đoán bệnh, vì vậy, bệnh nhân cần chủ động theo dõi các biểu hiện của cơ thể để nói với bác sĩ.
– Xẹp phổi: xẹp phổi một hay nhiều thùy là một biến chứng thường gặp ở khoảng hơn 10% bệnh nhân hen phế quản. Khi hen được điều trị ổn định thì tình trạng này cũng sẽ khỏi.
– Nhiễm khuẩn phế quản: thương xuất hiện ở những bệnh nhân hen mãn tính. Những triệu chứng hen phế quản nặng hơn khi thời tiết thay đổi nhanh, độ ẩm không khí tăng cao làm các virut, vi khuẩn phát triển tấn công đường mũi họng và hô hấp dưới.
– Giãn phế nang đa tiểu thùy: khi mắc hen phế quản, sự đàn hồi của các phế nang giảm dần. Khí chỉ được đưa vào nhưng thở ra ít khiến phổi bị tích khí (khí phế thũng). Đây là nguyên nhân sinh hiện tượng khó thở, đờm nhiều, da dẻ tím tái.
– Tâm phế mãn tính: biến chứng hen phế quản được thống kê là có thể xảy ra ở khoảng 5% bệnh nhân với biểu hiện khó thở mỗi khi gắng sức, da dẻ tím tái, đau hạ sườn phải, gan to.
– Ngưng hô hấp và tổn thương não: suy hô hấp kéo dài, khiến não thiếu oxy, ngừng hoàn toàn hô hấp, ngừng tim trong các trường hợp hen nặng. Biểu hiện đặc trưng của trường hợp này là cơn ngạt thở xuất hiện đột ngột, dẫn đến tăng CO2 máu dẫn đến hôn mê và tử vong.
– Suy hô hấp: bệnh nhân hen cấp tính hoặc ác tính thường có biến chứng này. Bệnh nhân ban đầu thấy khó thở, tím tái, đôi khi bị ngưng thở kịp thời, phải dùng máy thở. Biến chứng của hen phế quản này cũng có thê gây chết người khi không kịp cấp cứu.
Hen phế quản không phải là bệnh có thể xem thường, bệnh nhân cần nắm được các triệu chứng, dấu hiệu để có thể phát hiện bệnh sớm. Trong quá trình điều trị, bệnh nhân cần áp dụng các biện pháp tích cực, đều đặn theo đùng chỉ dẫn của bác sĩ. Đồng thời, cần chú ý đến việc bệnh hen phế quản nên ăn gì và kiêng gì, tập thể dục, vận động như thế nào để bệnh tiến triển nhanh chóng hơn.